«Ορθογραφικές δυσκολίες» και κόλπα εκμάθησης!

Ένα μεγάλο ζήτημα που εγείρεται στη σύγχρονη εποχή, την εποχή της εικόνας, των media και της τεχνολογίας, αφορά την, πολλές φορές κακή ή ιδιαίτερη, σχέση ορθογραφίας και παιδιού. Πολλοί γονείς κι εκπαιδευτικοί διαπιστώνουν ότι οι μαθητές παρουσιάζουν αδυναμία στην ορθογραφική επάρκεια, η οποία εκτείνεται σε μία ευρεία κλίμακα – από απλά, βιαστικά, μέχρι σοβαρά ορθογραφικά λάθη πάνω σε κανόνες που, τουλάχιστον θεωρητικά, οι μικροί μας φίλοι έχουν διδαχθεί. Έτσι, ευλόγως οδηγούνται στο ερώτημα, κυρίως οι γονείς, αναφορικά με τον λόγο που αυτό συμβαίνει, ιδίως όταν το παιδί ερωτηθεί επί τόπου για τον εκάστοτε κανόνα και απαντήσει σωστά σε αυτόν.

Ειδικοί που έχουν ασχοληθεί με τον προβληματισμό αυτό αναφέρουν πως η εκμάθηση του κανόνα ορισμένες φορές δεν επαρκεί. Όταν, μάλιστα, πρόκειται για παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες η απάντηση – λύση που προτείνεται κρύβεται στην εξεύρεση άλλων τρόπων εκμάθησης, πιο δημιουργικών και διαδραστικών. Άλλες γνώμες εντοπίζουν το πρόβλημα στην υπερβολική χρήση των μέσων μαζικής δικτύωσης και της εκτεταμένης χρήσης των λεγόμενων greeklish που «επιτρέπουν» λάθη κι απλοποιήσεις. Τι άλλο, ωστόσο, θα μπορούσε να διερευνηθεί ώστε να διαπιστωθεί ο λόγος αυτής της αδυναμίας;

Παρατηρώντας τα αναλυτικά προγράμματα των τελευταίων ετών διαπιστώνεται πως τα γνωστικά αντικείμενα με τα οποία έρχονται σε επαφή οι μαθητές είναι πολλά και πολυποίκιλα, ενώ ταυτόχρονα ο όγκος πληροφοριών και ο χρόνος αφομοίωσης είναι δύο συντελεστές αντιστρόφως ανάλογοι. Μία απλή αναδρομή σε ένα όχι πολύ μακρινό παρελθόν, παρά στην εποχή 2000 – 2006 όταν και συντελέσθηκε αλλαγή των σχολικών βιβλίων, αρκεί για να διαπιστωθεί η διάσταση ανάμεσα στην ύλη προ και μετά αλλαγής σε κάθε τάξη της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Το λεγόμενο «κατέβασμα» της ύλης σε μικρότερες τάξεις έφερε τους μαθητές αντιμέτωπους με φαινόμενα (γραμματικά, συντακτικά, γενικώς γλωσσικά, ακόμη και φυσικομαθηματικά) πολύ νωρίτερα, σε μικρότερη ηλικία συγκριτικά με τους αντίστοιχης τάξης προγενέστερους. Ποιο πρόβλημα θα μπορούσε να επιφέρει αυτό και πού οδηγεί;

Η παρουσίαση κανόνων και φαινομένων σχεδόν με την πλήρη διάστασή τους από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού δύναται να φορτώσει τον παιδικό νου που καλείται να δει, να διαβάσει, να μάθει, να αποστηθίσει, να αφομοιώσει, να κατανοήσει, να ξεχωρίσει και να εφαρμόσει σε εξαιρετικά σύντομο χρονικό διάστημα την πληροφορία, της οποίας ο χρόνος επεξεργασίας είναι περιορισμένος, αφού στην επόμενη ενότητα ένας νέος κανόνας με τις εξαιρέσεις του είναι εκεί για να προστεθεί στο βουνό της γνώσης. Αντιπροσωπευτικό παράδειγμα του όγκου αποτελεί το γεγονός πως τα σημερινά «πρωτάκια» θα έρθουν σε επαφή με το -ω ως καταληκτικό γράμμα των ρημάτων, το -ει ως κατάληξη της κλίσης των ρημάτων αλλά και τη χρυσή τετράδα των κανόνων -αίνω, -ώνω, -εύω, -ίζω. Μέχρι το τέλος του δημοτικού έχουν διδαχθεί αυστηρή θεωρία ορθογραφίας, γραμματικές παρατηρήσεις όπως οι εγκλίσεις και έχουν γνωρίσει και συντακτικά φαινόμενα όπως αυτά των εξαρτημένων κι ανεξάρτητων προτάσεων που άλλοτε εμφανίζονται με αυτό το όνομα, άλλοτε με τον τίτλο κύριες – δευτερεύουσες και δημιουργούν στο παιδικό μυαλό μια αχανή λεωφόρο, δίχως σήμανση όπου τα αμάξια – πληροφορίες αναζητούν τον δρόμο για τον προορισμό τους.

Αυτό που τα παιδιά, λοιπόν, δεν προλαβαίνουν να αναπτύξουν είναι, κι ας μου επιτραπεί ο όρος, μία «μηχανική ορθογραφία». Μία ορθογραφία που αφού ο κανόνας έχει κατακτηθεί θεωρητικά, έχει περάσει μηχανικά στον νου χωρίς πίεση, φτάνει να βγει «πηγαία» κι «αυθόρμητα» κατόπιν μηχανικής, νοητικής διεργασίας στο χέρι, στο χαρτί, όπως οι κινήσεις που κάνουμε ως από συνήθεια.

Είναι επομένως τα παιδιά αυτά κακοί γνώστες της ελληνικής ορθογραφίας; Τυπικά μιλώντας, όχι απόλυτα. Όχι, διότι αν ερωτηθούν, όπως αναφέρθηκε, επί τόπου γνωρίζουν την απάντηση και διορθώνουν τον εαυτό τους – το καθένα με τον δικό του πάντα ρυθμό μάθησης κι απόκρισης. Πώς θα μπορούσαμε εμείς, ως γονείς ή ως εκπαιδευτικοί, να βοηθήσουμε στην ανάπτυξη αυτής της «μηχανικής σκέψης», εναλλακτικά και πέρα από τα σαφώς κλασσικά της τυπικής «αντιγραφής κι ορθογραφίας» ή δημιουργίας λεξικού – ευρετηρίου; Με ερεθίσματα στα πλαίσια του παιχνιδιού.

 

  • Προσαρμογή του παιχνιδιού «Τι σκέφτομαι» στα πλαίσια της γραμματικής. Μην ξεχνάτε ότι η ορθογραφία είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη γραμματική και τα είδη της. Αν στο απλό παιχνίδι περιγράφουμε ένα αντικείμενο, στην παραλλαγή αυτή μπορούμε να πούμε «Σκέφτομαι ένα ρήμα. Ενεργητικής φωνής, που τελειώνει σε ωμέγα. Το ρήμα αυτό το κάνω όταν βρίσκομαι στο ταμείο ενός μαγαζιού». Με τον τρόπο αυτό υπενθυμίζουμε τη σύνδεση της έννοιας της ενέργειας με το ρήμα, την καταληκτική γραφή του όπως και τον κανόνα του. Η απάντηση είναι «πληρώνω» και μπορούμε να ρωτήσουμε «Πώς γράφονται τα ρήματα σε -ώνω».

 

  • Δημιουργία προφορικά ή γραπτά οικογενειών λέξεων. Ανάλογα με τον βαθμό δυσκολίας που θέλουμε να θέσουμε, μπορούμε να αφήσουμε ανοιχτή την παραγωγή ή σύνθεση των λέξεων, υπενθυμίζοντας τη γραφή, ή να ζητήσουμε συγκεκριμένους περιορισμούς, π.χ. εξεύρεση μόνο θηλυκών (περιορισμός γένους), ή μόνο ουσιαστικών (περιορισμός γραμματικού είδους) από το ουσιαστικό «οίκος».

 

  • Memory & match. Μπορούμε να δημιουργήσουμε ζεύγη καρτών στα οποία θα υπάρχει η εικόνα στη μία κάρτα και η γραφή της στην άλλη με τονισμένα τα γράμματα ενδιαφέροντος (υπογράμμιση, έντονο χρώμα, οτιδήποτε μπορεί να μείνει οπτικά στο μάτι του παιδιού). Κατόπιν ο τρόπος παιχνιδιού είναι απλός. Τοποθετούμε τις κάρτες ως ένα συνηθισμένο memory και κερδίζουμε το ζευγάρι όταν αντιστοιχίσουμε εικόνα και λέξη. Με τις επαναλήψεις ανοίγματος το παιδί θα δει τις λέξεις πολλές φορές και οι επισημάνσεις θα μείνουν στο μυαλό του.

 

  • Ζωγραφόλεξο. Το ίντερνετ προσφέρει ποικιλία ελεύθερων σχεδίων για βάψιμο. Τοποθετούμε λέξεις με κενό στο σημείο ορθογραφικού ενδιαφέροντος μέσα στη ζωγραφιά που έχουμε επιλέξει και ζητούμε από το παιδί να συμπληρώσει σωστά το κενό και να βάψει το πεδίο με το χρώμα που αντιστοιχεί στο γράμμα π.χ. δίνουμε τη λέξη σχολ__ο μέσα στο σκουφί ενός χιονάνθρωπου σε μία χριστουγεννιάτικη ζωγραφιά. Έχουμε ορίσει το χρώμα κίτρινο για όπου μπει -ει. Αν επιθυμούμε να βοηθήσουμε μπορούμε μέσα σε παρένθεση και δίπλα από τη ζητούμενη λέξη να δώσουμε οδηγίες όπως για παράδειγμα «τόπος». Αν το παιδί θυμάται ότι ένας τόπος σε -είο γράφεται με -ει, καθώς κι ό,τι άλλο έχουμε τοποθετήσει,τότε θα λάβουμε μία πετυχημένη ζωγραφιά, μέσα από μία δημιουργική ώρα!

 

  • Μπουγάδα λέξεων. Παίρνουμε 4 δοχεία σε τέτοιο ύψος ώστε να χωρούν καρτέλες μεγέθους μεσαίου σελιδοδείκτη. Η μπουγάδα θα διαρκέσει μία εβδομάδα και σε κάθε δοχείο γράφουμε ένα δίψηφο σύμφωνο, ή ένα δίψηφο φωνήεν π.χ. γγ, ή αι. Για κάθε μία μέρα της εβδομάδας τοποθετούμε μέσα σε κάθε δοχείο 3 λέξεις που περιέχουν τα δίψηφα γράμματα, μαζί με έναν ορισμό, μικρό και περιεκτικό. Στο τέλος της εβδομάδας μαζεύουμε τη λεξομπουγάδα για να τη βάλουμε στο φάκελο των γνωστών λέξεων, αφού πρώτα ελέγξουμε αν την «καθαρίσαμε», δηλαδή τη μάθαμε καλά.

 

  • Ωφέλιμο διαδίκτυο. Συνδυάζοντας την επανάληψη, το παιχνίδι και τις ώρες που έχουμε ορίσει για το παιδί στο διαδίκτυο μπορούμε να επισκεφθούμε μία πληθώρα εφαρμογών που έχουν δομηθεί έτσι ώστε η ορθογραφία να εισέλθει στη σφαίρα του ηλεκτρονικού παιχνιδιού και να αποφορτίσει το παιδί από τη σκέψη του ελέγχου. Μπορούμε να βρούμε εφαρμογές και παιχνίδια εδώ https://www.infokids.gr/6-online-paixnidia-gia-na-ginoun-ksefteria-ta/

 

Σημαντικό είναι να θυμόμαστε ότι η επανάληψη κι η κατάκτηση της γνώσης δεν περιορίζεται στα όρια του σχολείου, ή των ωρών μελέτης. Εικόνες, μικροκανόνες, διαγραμματικές υπενθυμίσεις με τη μορφή π.χ. μαργαρίτας (κυρίως στις πρώτες τάξεις δημοτικού) μπορούν να βοηθήσουν το παιδί στην αποτύπωση και στην αφομοίωση. Μπορούμε να διακοσμίσουμε την πόρτα, τους τοίχους του δωματίου με φιγούρες που θα εμπεριέχουν από κανόνες, μέχρι οικογένειες λέξεων και να τα εναλλάσσουμε ώστε η επαφή με αυτά να είναι ευρεία και ολοκληρωμένη. Και φυσικά να μην ξεχνάμε ότι κάθε παιδί έχει τον δικό του ρυθμό και αναμφισβήτητα το δικαίωμα στη χαλάρωση. Ας κάνουμε λοιπόν την ορθογραφία ένα παιχνίδι, μία εικόνα χαράς και τα αποτελέσματα θα είναι θεαματικά και σίγουρα.

 

Επιμέλεια Κειμένου – Τσανακτσίδου Ελένη – Μαρία

 

Πηγή:

https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/302998_orthografia-giati-kanei-paidi-lathi-eno-xerei-ton-kanona

Άλλες μέθοδοι:

https://www.alfavita.gr/ekpaideysi/308101_gia-goneis-pos-na-didaxete-sto-paidi-orthografia

Αφήστε μια απάντηση