Η δημιουργική αξιοποίηση του βιβλίου εν καιρώ… καραντίνας!

Αναμφισβήτητα ένας από τους καλύτερους φίλους του ανθρώπου σε διάφορες περιόδους της ζωής του είναι το  βιβλίο – ένα μέσο που συνοδεύει τον άνθρωπο σε κάθε ηλικιακή φάση και μπορεί να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις κάθε αναγνώστη, από τον χαλαρό έως τον πιο απαιτητικό, από τον μικρό έως και τον πιο μεγάλο. Το βιβλίο ως εργαλείο είναι ένας διαχρονικός τρόπος να αναπτύξει το παιδί τη φαντασία του, να ταξιδέψει ο ενήλικος σε μέρη που ίσως στην πραγματικότητα να μην επισκεφθεί ποτέ, να γνωρίσει ο έφηβος έννοιες που θα τον προβληματίσουν, να σκεφτεί και να διαμορφώσει κάθε άνθρωπος την προσωπικότητά του.

Στον καιρό της πανδημίας κι ιδιαιτέρως του περιορισμού, σε μία εποχή που η τεχνολογία με την αλματώδη εξέλιξή της έχει κερδίσει θέσεις σε διαφόρους τομείς (ψυχαγωγία, διασκέδαση, εκπαίδευση) το βιβλίο μπορεί να λειτουργήσει ως τρόπος διαφυγής, ως τρόπος νοητικού ταξιδιού. Επιλέγοντας το σωστό για κάθε ηλικία βιβλίο, μπορούμε να αποσπάσουμε το παιδί από τη συνεχή χρήση της οθόνης και να το βοηθήσουμε να αγαπήσει τις σελίδες, την ανάγνωση, τη δημιουργία και το ταξίδι με τη φαντασία. Η προσέγγιση μίας τέτοιας απόπειρας όμως, κυρίως όταν τα παιδιά δείχνουν προσκολλημένα στον υπολογιστή, το τάμπλετ και το κινητό, μπορεί να γίνει μέσα από τη διεύρυνση της έννοιας «διαβάζω ένα βιβλίο» και την ανάπτυξη δραστηριοτήτων γύρω από αυτό, ώστε το παιδί να νιώσει ότι συμμετέχει ενεργά και δεν εξαναγκάζεται στην ανάγνωση. 

Πριν την παρουσίαση της εναλλακτικής προσέγγισης του βιβλίου, ας δούμε πρώτα κάποια κριτήρια επιλογής περιεχομένου, προκειμένου να γίνει το ταξίδι με το βιβλίο μία πραγματικά ευχάριστη περιπέτεια.

Ηλικία: Είναι σημαντικό να αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες κάθε ηλικίας και να επιλέγουμε βιβλία που ανταποκρίνονται σε αυτήν. Μικρότερης ηλικίας παιδιά, όπως προνήπια, νήπια ή ακόμη και παιδιά των πρώτων τάξεων του δημοτικού εκτιμούν ιδιαιτέρως βιβλία με έντονο χρώμα και «ζωντανή» εικονογράφηση ενώ παιδιά από 10 ετών και πάνω επιθυμούν συνήθως βιβλία με περισσότερη δράση στην πλοκή. Τα τελευταία είναι σίγουρα και πιο έτοιμα να δημιουργήσουν με το μυαλό τους εικόνες καθώς τις διαβάζουν και να περιπλανηθούν στη φαντασία και τη μαγεία της. 

Περιεχόμενο: Οι προτιμήσεις κάθε ανθρώπου ως προς το τι θέλει να διαβάσει ποικίλουν ακόμη και μέσα στο πλαίσιο μίας οικογένειας. Το γεγονός ότι στον γονέα άρεζε πάντα να διαβάζει βιβλία με πραγματικά ιστορικά στοιχεία δεν οδηγεί στο συμπέρασμα ότι και το παιδί θα επιθυμεί το ίδιο. Συζητήστε με το παιδί για τα ενδιαφέροντά του, παρακολουθήστε τις επιλογές του σε τηλεοπτικά σόου και παιχνίδια – τα δύο τελευταία θα σας αποκαλύψουν πολλά για το ποιες κατηγορίες περιεχομένου θα τραβούσαν το ενδιαφέρον του. Πολλά παιδιά διατηρούν την αγάπη τους για το παραμυθικό στοιχείο και πέραν της ηλικίας των 7-8 μεταπηδώντας σε κατηγορίες φαντασίας. Μην επιβάλλετε κάποιο βιβλίο που εσείς θεωρείτε ιδανικό. Δώστε επιλογές στο παιδί και αφήστε το να βρει το ενδιαφέρον του.

Μέγεθος/Αντοχή: Ένα βιβλίο, όποιο κι αν είναι αυτό κατά πλειοψηφία, πάντα έχει κάτι να προσφέρει. Με βάση τη ρήση «Μην κρίνεις ένα βιβλίο από το εξώφυλλο» θα ήταν σωστό να προσθέσουμε «Μην κρίνεις ένα βιβλίο από το μέγεθος». Άλλωστε, όπως σημειώθηκε παραπάνω, δεν αγαπούν όλα τα παιδιά το ίδιο είδος βιβλίου. Αν καταφέρουμε να φέρουμε και το πιο «δύσκολο» παιδί, ως προς τη δεκτικότητα, κοντά σε ένα βιβλίο, ας είναι το βάπτισμα του πυρός ακόμη και με ένα μικρό κι ολιγοσέλιδο. 

Πώς μπορεί το βιβλίο να γίνει μία πολυθεματική δραστηριότητα; Οι τρόποι είναι πολλοί. Επιλέξτε αυτόν που ταιριάζει στον διαθέσιμο χρόνο σας και στην αντοχή του παιδιού.

Κρυμμένος Θησαυρός: Αφού διαβάσει, ή διαβάσετε μαζί με το παιδί, το βιβλίο οργανώστε ένα παιχνίδι χαμένου θησαυρού στο σπίτι με αντικείμενα που προσομοιάζουν σε ανάλογα που υπάρχουν μέσα στην ιστορία. Φτιάξτε με το παιδί έναν «Κατάλογο Αναφοράς του μικρού Ερευνητή» και ψάξτε τα αντικείμενα στο σπίτι. Για κάθε ένα που βρίσκει, πείτε του να σημειώνει από δίπλα το όνομα και τη χρησιμότητά του μέσα στο κείμενο. Με τον τρόπο αυτό το παιδί θα επαναφέρει στη μνήμη του εικόνες, θα ανακαλεί την πλοκή ενώ ταυτόχρονα θα ελέγχεται και η ορθογραφία του!

Ζωντανό Ρεπορτάζ/Αναπαράσταση: Μιλήστε με το παιδί για την αγαπημένη του σκηνή ή το αγαπημένο του κεφάλαιο μέσα από το βιβλίο. Οργανώστε μαζί του ένα ρεπορτάζ με αναπαράσταση. Μοιράστε ρόλους – κάποιος θα αναλάβει να μεταφέρει περιληπτικά τα γεγονότα και τα πρόσωπα που συμμετέχουν ως ρεπόρτερ, άλλος θα αναλάβει τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο σκηνικό ως ηθοποιός, άλλος θα αναλάβει τη σκηνοθεσία, τα ρούχα, την εικόνα ως σκηνοθέτης. Με τον τρόπο αυτό το βιβλίο ζωντανεύει στα μάτια του παιδιού, περνάει στη σφαίρα του θεατρικού παιχνιδιού, ενώ το ίδιο το παιδί «αναγκάζεται» να διαβάσει με προσοχή το βιβλίο του ώστε να εντοπίσει το σημείο που θέλει να αναπαραστήσει.

Παιχνίδι Ταχύτητας: Αν το βιβλίο έχει διαβαστεί από τον γονέα και υπάρχουν πάνω από δύο άτομα που το άκουσαν (αδέρφια, παιδί και δεύτερος γονέας), μπορείτε να παίξετε ένα παιχνίδια ερωτήσεων και ταχύτητας. Συνδρομητικά πάρτε παιχνίδια που βγάζουν ήχους, μπάζερς, ή απλά βρείτε τρόπους ώστε οι διαγωνιζόμενοι να παράγουν έναν ήχο όταν ξέρουν την απάντηση και ξεκινήστε το διαγωνιστικό κομμάτι με ερωτήσεις που βασίζονται στο κείμενο. Θεσπίστε αν θέλετε και κάποιο βραβείο όπως για παράδειγμα…ένα κομμάτι γλυκό!

Πολλαπλή Επιλογή: Μέθοδος που ακολουθείται και στην εκμάθηση ξένων γλωσσών όπως και στη σύγχρονη παιδαγωγική προσέγγιση. Ετοιμάστε φύλλα ερωτήσεων πολλαπλής επιλογής με μία μικρή διαφορά… από τις 4 επιλογές, όπου μία θα είναι σωστή, βάλτε φαντασία και αστείες εκφράσεις στις υπόλοιπες 1-2. Η λανθασμένη ή οι λανθασμένες εκφράσεις θα ‘ναι εύκολα αναγνωρίσιμες αλλά θα προκαλούν στο παιδί γέλιο ενώ ταυτόχρονα θα προσπαθεί να βρει τη σωστή μεταξύ των επιλογών που έμειναν και θα πρέπει να μοιάζουν μεταξύ τους σαν «παγιδούλες».

Εναλλακτικό Τέλος με τη Βοήθεια Μπάλας: Καθίστε σε έναν κύκλο και πάρτε μία μπάλα. Κάποιος από τον κύκλο λέει περιληπτικά την υπόθεση μέχρι ένα σημείο, το σημείο που αυτός επιλέγει και παίρνει στα χέρια του την μπάλα. Μόλις την πάρει ξεκινάει να αλλάζει την αφήγηση. Αφού ολοκληρώσει τι θέλει να πει πετάει την μπάλα σε έναν άλλο κι ο δεύτερος με τη σειρά του συνεχίζει την αφήγηση. Στόχος είναι ολοκληρώσετε την ιστορία με διαφορετικό τρόπο από ότι κάνει το ίδιο το βιβλίο. Μπορείτε να προσθέσετε πρόσωπα, να αλλάξετε περιοχή δράσης, να κάνετε ανατροπές και να δώσετε μία τελείως διαφορετική διάσταση στο γραπτό κείμενο.

Ζωγραφική/Παιχνίδι Μνήμης: Αν αγαπάτε τη ζωγραφική και τα παιχνίδια μνήμης ήρθε η ώρα να τα συνδυάσετε με τη βοήθεια ενός βιβλίου. Ζωγραφίστε με το παιδί αντικείμενα, πρόσωπα, σκηνές μέσα από την ιστορία. Προσοχή όμως – κάθε ζωγραφιά πρέπει να γίνει εις διπλούν και σε ίσου μεγέθους τετράγωνα, λευκά χαρτονάκια. Έπειτα γυρίστε ανάποδα τα χαρτονάκια και ξεκινήστε ένα memory game. Το πλήθος των καρτών – ζευγαριών θα το αποφασίσετε εσείς μαζί με το παιδί και τους υπόλοιπους συμμετέχοντες. 

Οι Χαρακτήρες Ζωντανεύουν: Πλάστε με το παιδί με τη βοήθεια σπιτικής πλαστελίνης τους χαρακτήρες του βιβλίου. Δημιουργήστε μία βάση ώστε να να τους στερεώσετε κι ενθαρρύνετε το παιδί να γράψει σε ένα χαρτόνι που θα επικολλήσετε σε ξυλάκι από σουβλάκι ή γλωσσοπίεστρο ένα μίνι βιογραφικό του ήρωα – όνομα, ιδιότητα, ιδιαίτερα εξωτερικά χαρακτηριστικά, συναισθηματικός κόσμος, ζωή και δράση.

Οι τρόποι να «ζωντανέψει» ένα βιβλίο δεν τελειώνουν εδώ. Κάθε τι που μπορεί να διεγείρει τη φαντασία, να ενεργοποιήσει τα ταλέντα και να δραστηριοποιήσει το παιδί μπορεί να «μπει στο παιχνίδι» και στην περιπέτεια του βιβλίου. Αρκεί να υπάρχει χρόνος και διάθεση! Καλή διασκέδαση λοιπόν, μακριά από τις οθόνες, στις σελίδες και στις φανταστικές χώρες μίας ιστορίας.

 

Επιμέλεια Κειμένου: Τσανακτσίδου Ελένη Μαρία

Comments are closed.